Zabytki Gdańska – Główne Miasto
Gdańsk jako jedno z najpiękniejszych miast w Polsce oferuje nam całą gamę różnorodnych atrakcji. Zabytki Gdańska pochodzą z różnych okresów historycznych, ale dominują wśród nich budowle renesansowe, dlatego spacer ulicami miasta to czysta przyjemność i prawdziwa uczta dla ducha. Ogólnie rzecz biorąc większość architektonicznych perełek stolicy Pomorza znajdziemy w Śródmieściu.
Zwykle zwiedzanie kojarzymy ze Starym Miastem, ale w przeciwieństwie do innych miejsc, w Gdańsku pojęcie to może być trochę mylące. Dlatego spróbujmy wyjaśnić, o co chodzi z tą gdańską starówką.
Najważniejsza i najstarsza część Gdańska, której historia sięga przynajmniej XI wieku, to niewątpliwie położone bezpośrednio nad Motławą Śródmieście. Dzieli się ono obecnie na kilka części, a dwie najważniejsze turystycznie to Stare Miasto i Główne Miasto. Reasumując to właśnie w nich znajdziemy najstarsze i najpiękniejsze zabytki Gdańska.
Stare Miasto jest to oczywiście najstarszy obszar miasta, który miejski przywilej lokacyjny uzyskał już w 1263 roku. Jednak, mimo to, nie tutaj znajdziemy najważniejsze historyczne budowle Gdańska. Stare Miasto posiada wprawdzie kilka istotnych i ciekawych zabytków, jak Ratusz Starego Miasta, Wielki Młyn, Mały Młyn, kościół św. Katarzyny czy kościół św. Brygidy, ale w większości nie są to te znane nam z pierwszych stron turystycznych przewodników. Warto zauważyć też, że ta część Gdańska graniczy przez Podwale Staromiejskie z Głównym Miastem.
Główne Miasto jest na pewno obszarem najbardziej obfitującym w znane, historyczne budowle. To turystyczne centrum w rzeczywistości uzyskało lokację miejską już w 1343 i przez wieki prężnie się rozwijało. W konsekwencji Główne Miasto już w XVI wielu stanowiło najbardziej prestiżową część stolicy Pomorza Wschodniego i tak pozostało do dziś.
Krótko mówiąc to właśnie tu, zarówno przy Drodze Królewskiej jak i poza nią, znajdziemy najsłynniejsze zabytki Gdańska, takie jak: Fontanna Neptuna, Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa czy Bazylika Mariacka.
Trakt Królewski (Droga Królewska) – najpiękniejsza część zabytkowego Gdańska
Trakt Królewski (Droga Królewska) biegnący wzdłuż ulicy Długiej i Długiego Targu to najpiękniejsza część historycznego centrum Gdańska. Na pewno nie sposób pominąć to miejsce, jeśli chcemy poczuć atmosferę stolicy Pomorza. Faktem jest, że przede wszystkim tutaj panuje niepowtarzalny klimat Głównego Miasta. Mnogość lokali i kuszące z każdej strony zabytki Gdańska przyciągają w tę okolicę turystów każdego dnia.
Godnym uwagi jest fakt, że droga ta stanowiła niegdyś najdłuższą oś urbanistyczną w Europie. Nazwa traktu nawiązywała niewątpliwie do uroczystych wjazdów koronowanych głów do Gdańska. Tradycję tę rozpoczął w 1457 król Kazimierz Jagiellończyk, a potem kontynuowali ją inni polscy władcy.
Jeżeli wybierasz się do stolicy Pomorza tylko na jeden dzień, to warto zacząć zwiedzanie w tej części miasta. Właśnie tutaj znajdują się najsłynniejsze zabytki Gdańska: Dwór Artusa, Fontanna Neptuna, Ratusz Głównego Miasta i wiele innych.
Daj się więc skusić na romantyczny spacer historycznym traktem w sąsiedztwie najciekawszych budowli 🙂
1. Zabytki Gdańska - Targ Węglowy
Naszą trasę rozpoczynamy w okolicy tzw. Targu Węglowego, gdzie od XV w. handlowano węglem, czyli jak wiadomo towarem o bardzo dużym znaczeniu. Obecnie ten duży plac, leżący między Wałami Jagiellońskimi a ulicą Długą, mieści jeden z większych parkingów w centrum Gdańska. Na dodatek często odbywają się tutaj miejskie festyny oraz inne imprezy kulturalne. Poza tym właśnie tutaj ma swą siedzibę największa w Trójmieście scena teatralna, czyli Teatr Wybrzeże. Przy placu mieści się też kilka ważnych zabytków Gdańska jak: Dwór Bractwa św. Jerzego, Zespół Przedbramia czy Złota Brama, prowadząca bezpośrednio na Trakt Królewski.
Z drugiej strony, naprzeciwko Targu Węglowego, znajduje się jedno z największych centrów handlowych w stolicy Pomorza – galeria handlowa „Forum”. Możemy więc skorzystać z parkingu w tym budynku albo dojechać kolejką do znajdującej się tuż obok stacji SKM „Gdańsk Śródmieście”. Jeżeli natomiast odpoczywacie w Sopocie lub Gdyni, zdecydowanie polecam przemieszczanie się właśnie pociągami SKM. Jeżdżą one zwykle co 10 minut i w bardzo wygodny sposób, omijając gigantyczne czasem korki, pozwalają szybko dostać się do centrum Gdańska.
Jeśli przyjedziecie do centrum na stację „Gdańsk Śródmieście”, najwygodniej przejść stąd właśnie przez wymienione wcześniej centrum handlowe. W ten sposób najszybciej dostaniecie się na Targ Węglowy, a potem do najważniejszych zabytków Gdańska.
2. Zabytki Gdańska - Brama Wyżynna
Renesansowa Bram Wyżynna, zwana dawniej również Bramą Wysoką, wzniesiona została z cegły w latach 1571-1576 jako brama wewnętrzna. Stanowiła wówczas jeden z elementów nowożytnych umocnień wzdłuż zachodniej granicy miasta. Choć później, już w roku 1588, została przebudowana przez znanego flamandzkiego budowniczego Willelma van den Blocke, do 1895 wciąż była częścią fortyfikacji. Dlatego też do XIX wieku przed bramą znajdowała się fosa i zwodzony most.
Przez wieki stojąca z przodu Brama Wyżynna pełniła także funkcję głównej bramy wjazdowej do Gdańska i otwierała Trakt Królewski.
Warto też zauważyć, że budynek jest jednym ze starszych zabytków Gdańska, a swą formą nawiązuje do bram miejskich w Antwerpii. Posiada poza tym trzy przeloty: środkowy dla ruchu kołowego i dwa boczne dla pieszych. Powyżej nich górną część budowli ozdabiają trzy herby: Gdańska, Królestwa Polskiego i Prus Królewskich.
Obecnie brama stanowi siedzibę Pomorskiego Centrum Informacji Turystycznej.
3. Zespół Przedbramia (Wieża Więzienna i Katownia)
Zespół mieszczących się tu budynków powstał pierwotnie w połowie XIV wieku jako element fortyfikacji Głównego Miasta. Budowle te do połowy XVI wieku w rzeczywistości broniły dostępu do miasta. Następnie przebudowano je i zmieniono ich przeznaczenie.
4. Zabytki Gdańska - Katownia
Katownia to jeden z zabytków Gdańska, które powstały w wyniku przebudowy średniowiecznych obwarowań przez znanego flamandzkiego budowniczego Antoniego van Obberhen w latach 1593-1604. Wzniesiono wówczas budynek, jaki oglądać możemy do dziś. Przez wieki pełnił on bezsprzecznie niezbyt przyjemną funkcję, ponieważ tu mieściła się katownia, sala sądowa i więzienie. W związku z tym tuż bok znajdował się też miejski pręgierz.
Po zakończeniu II wojny światowej budynek był dość mocno zniszczony, ale jednocześnie odbudowa Gdańska szła dość sprawnie. Po odbudowie miała tu swą siedzibę Katedra Kryminalistyki Uniwersytetu Gdańskiego.
Z tym miejscem związane jest wiele legend m.in. „Legenda o kluczniku bez głowy i bez kluczy”, który miał zdradzić miasto i przekazać klucze wrogowi.. Karą za zdradę było właśnie pozbawienie głowy i …kluczy. Jego rzeźba zdobi jedną ze ścian w najwyższej części budynku, tuż przy wieży z zieloną kopułą.
5. Zabytki Gdańska - Wieża Więzienna
Wieża Więzienna powstała w latach 1379-1382 jako element obronny miasta i pilnowała przez wiele lat dostępu do Złotej Bramy.
W XVI wieku straciła jednak swoje funkcje obronne i stała się „pełnoprawnym” więzieniem. Faktem jest, że na początku XVII wieku było w niej podobno 16 nieogrzewanych cel, w tym 3 pozbawione okien (dla najcięższych przestępców). Funkcję tę wieża pełniła potem podobno aż do połowy XIX wieku.
Dziś to jeden z najstarszych zabytków Gdańska. Do niedawna w wieży mieściło się Muzeum Bursztynu, które obecnie ma swą siedzibę w Wielkim Młynie.
6. Zabytki Gdańska - Dwór Bractwa św. Jerzego
Dwór Bractwa św. Jerzego wzniesiono z czerwonej cegły w latach 1487-1494 jako siedzibę bractwa kurkowego. Organizacje takie przede wszystkim uczyły mieszczan posługiwania się bronią w celu obrony miasta. W konsekwencji w tej późnogotyckiej budowli na parterze przechowywano broń i sprzęt strzelecki. Natomiast na piętrze członkowie bractwa spotykali się w reprezentacyjnej sali na swych regularnych zebraniach.
Równie ważne jest to, że bractwo św. Jerzego zajmowało się też działalnością charytatywną i organizowaniem uczt, biesiad, turniejów strzeleckich czy pojedynków rycerskich.
By uczcić swego patrona, w II połowie XVI w. na szczycie budynku umieszczono figurę św. Jerzego.
Od połowy XVII wieku przeznaczenie budowli zmieniło się. Odtąd miały tu swą siedzibę komory kupieckie, a w następnych latach szkoła sztuk pięknych.
W czasie II wojny światowej dach budynku uległ zniszczeniu, a wnętrze częściowo się spaliło. Po odbudowie budynek przekazano do dyspozycji Stowarzyszenia Architektów Polskich. Dziś do zwiedzania udostępnione są wyłącznie sale mieszczące restaurację.
7. Zabytki Gdańska - Złota Brama
Na początku warto wspomnieć, że Złota Brama to brama miejska w stylu manieryzmu z elementami klasycystycznymi. Tworzy ona wejście na ulicę Długą, która prowadzi aż do Długiego Targu. Właśnie tutaj podziwiać możemy bez wątpienia, najważniejsze zabytki Gdańska w obrębie Głównego Miasta.
Złota Brama powstała w roku 1612 wg projektu Abrahama van den Blocke. Jej budynek przylega bezpośrednio do Dworu Bractwa św. Jerzego i stanowi początek Traktu Królewskiego. Wcześniej stała w tym miejscu obronna brama gotycka, którą zastąpiono obecną budowlą o charakterze ozdobnym.
Warto zauważyć, że do końca XVIII brama posiadała zamykane wrota.
Co więcej obie fasady bramy ozdobione są rzeźbami z XVII wieku symbolizującymi dążenia mieszczan (pokój, wolność, fortuna, sława) i cnoty obywatelskie (zgoda, sprawiedliwość, pobożność, rozwaga).
Wcześniej w XIX w. w Złotej Bramie mieściła się Królewska Szkoła Sztuk Pięknych. Obecnie swą siedzibę ma tu Stowarzyszenie Architektów Polskich.
Po przejściu przez bramę warto skręcić na chwilę w lewo, w ulicę Tkacką, by obejrzeć jeden z najpiękniejszych zabytków Gdańska – stojącą kawałeczek dalej Wielką Zbrojownię.
8. Zabytki Gdańska - Wielka Zbrojownia (Arsenał)
Wielka Zbrojownia nie stoi wprawdzie przy ulicy Długiej, ale warto zejść na kilka minut z głównej trasy, by ją zobaczyć. Jest to niewątpliwie najbardziej okazały budynek świecki z okresu manieryzmu w stolicy Pomorza. Faktem jest, że pod koniec XVI wieku Gdańsk czuł spore zagrożenie militarne ze strony Szwecji. Mając na uwadze zagrożenie, mieszczanie przygotowywali się do wojny. W tym celu potrzebowali odpowiedniego budynku do przechowywania swych zasobów militarnych.
W latach 1602-1605 zbudowali w tym celu Arsenał wg projektu wybitnego budowniczego Antoniego van Obbergena. Tym samym powstał trzypiętrowy budynek z drobnej, czerwonej cegły z licznymi zdobieniami z piaskowca i bogatymi złoceniami. Przechowywano w nim różnego rodzaju broń, zbroje, jak również obrazy i posągi.
Wielka Zbrojownia to bez wątpienia jeden z najpiękniej zdobionych zabytków Gdańska. Od strony Targu Węglowego wydaje się połączeniem czterech niezależnych kamienic. Od strony ulicy Piwnej zachwyca dwoma wieżami, licznymi ozdobami i wizerunkami lwów, które unoszą herby miast. Środek elewacji na pierwszym piętrze zdobi dodatkowo kamienna nisza z posągiem Minerwy, rzymskiej bogini sztuki i rzemiosła.
Zabytki Gdańska - Losy Arsenału w XIX i XX wieku
W XIX i na początku XX wieku budynek był pod zarządem wojska, a po I wojnie światowej mieścił się w nim pasaż handlowy.
W czasie wojny budynek uległ zniszczeniu w części dachowej. Wypaliło się też jego wnętrze, ale został odbudowany już w latach 1947-1965.
Obecnie mieszczą się tu Wydziały Malarstwa oraz Architektury i Wzornictwa gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych. Trzeba przyznać, że studenci kierunków artystycznych mają godne miejsce do zdobywania wiedzy i szlifowania swego talentu.
Gdy stoimy przed budynkiem Arsenału u zbiegu ulic Tkackiej i Piwnej, warto spojrzeć też za siebie w kierunku wyłaniającej się zza kamienic Bazyliki Mariackiej. Widok olbrzymiego kościoła z tej perspektywy jest bez wątpienia warty uwiecznienia na fotografii.
W dalszej części naszego spaceru ulicami Głównego Miasta proponuję wrócić ponownie w okolice Złotej Bramy i udać się w lewo Traktem Królewskim.
9. Zabytki Gdańska - Ulica Długa
Choć w Gdańsku bywam dość często, ulica Długa zachwyca mnie za każdym razem. W końcu to początek słynnej Drogi Królewskiej, która pobudza wyobraźnię.
Krótko mówiąc, wyobrażam sobie często, jak tą samą trasą, wśród przepięknych kamienic przybywali do Gdańska polscy królowie wraz z całym dworem. To właśnie tu, na odcinku 500 m, między Złotą Bramą a Zieloną Bramą mieszkali najbogatsi gdańszczanie, burmistrzowie i kupcy. Ulica Długa bez wątpienia była najważniejszą ulicą w Gdańsku i tak zostało do dziś.
Warto jeszcze raz wspomnieć, że w latach 1457 – 1552 Gdańsk, jako bardzo bogate i atrakcyjne miasto, odwiedzały regularnie królewskie orszaki. Gdańszczanie właśnie tu wynajmowali królom obszerne kwatery. Tutaj polscy władcy podziwiali koncerty grajków, występy artystów i rycerskie pojedynki.
Dziś ulica Długa to główny deptak w Gdańsku, który tętni życiem o każdej porze dnia, a nawet i nocy 🙂
Jeśli chcemy ją podziwiać we względnym spokoju, bez tłumu ludzi, należy się tu wybrać rankiem.
Po obu stronach brukowanego traktu z zachwytem przyglądać się możemy opisanym poniżej kamienicom i innym zabytkom Gdańska. Prócz tego pełno tu kawiarni, restauracji i sklepików z pamiątkami.
Tramwaj na ulicy Długiej
Warto wspomnieć, że jeszcze kilkanaście lat po wojnie Traktem Królewskim jeździły nie tylko samochody, ale i tramwaje. Trudno sobie to dziś wyobrazić, ale ich linie prowadziły przez dwie zabytkowe bramy (Złotą i Zieloną). Dobrze, że ktoś w odpowiednim czasie zdecydował, by oddać tę część miasta wyłącznie pieszym, chroniąc tym samym najważniejsze zabytki Gdańska.
10. Zabytki Gdańska - ozdobne kamienice
Choć obecnie większość kamienic przy Trakcie Królewskim to odbudowane kamienice z okresu XVI i XVII wieku, znajdziemy tu też starsze budowle. Większość z nich to typowe, gdańskie budynki o ozdobnych, wąskich fasadach, ozdobione na szczycie attykami. Charakterystyczne są bogato zdobione elewacje z herbami oraz figurami mitycznych zwierząt czy antycznych bohaterów.
Warto dodać, że bardzo ciekawa jest tu konsekwentna i logiczna numeracja kamienic, która sięga swą tradycją połowy XIX wieku. Zaczyna się ona i kończy po zachodniej części ulicy Długiej. Dzięki temu idąc od Złotej Bramy mamy po prawo kamienicę o numerze 1 i numeracja sukcesywnie rośnie, a po drugiej stronie ulicy maleje. W rzeczywistości każda ze stojących tu kamienic ma swoją historię, a kilka z nich opiszemy trochę dokładniej.
11. Zabytki Gdańska - Dom Uphagena.
Stojący przy ulicy Długiej 12 budynek to bez wątpienia jeden z ciekawszych zabytków Gdańska. To jedyna w mieście kamienica, odtworzona wraz z jej mieszczańskim wystrojem, stanowi unikat nie tylko w Polsce, ale i w Europie. Mieszczące się tu Muzeum Wnętrz Mieszczańskich to jeden z oddziałów Muzeum Gdańska.
Pierwotnie, jeszcze w XV wieku, powstała w tym miejscu budowla murowana, której pozostałości odkryto w piwnicy. W 1775 budynek zakupił dla siebie i swej rodziny zamożny historyk i bibliofil, Johann Uphagen. Po gruntownej modernizacji powstała piękna kamienica w stylu rokoko, która przetrwała w rękach rodziny Uphagenów do końca XIX wieku. Potem zakupiło ją miasto i przekształciło w muzeum.
Dom Uphagena – wnętrze
Kamienica ucierpiała bardzo podczas działań wojennych w 1945 i długo trwała jej odbudowa.
Dziś wewnątrz tego eleganckiego budynku możemy podziwiać pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze z oryginalnym, dawnym wyposażeniem mieszczańskim. Od razu przy wejściu zachwycają szerokie, zdobione schody, prowadzące na kolejne piętra.
Zwiedzić możemy przede wszystkim, reprezentacyjne wnętrza stanowiące jeden z ciekawszych zabytków w Gdańsku. Do dyspozycji zwiedzających udostępniono kilkanaście pomieszczeń, m.in. salon, jadalnię, sypialnię, trzy saloniki tematyczne, sień, antresolę, kuchnię czy spiżarnię. Wnętrza są bogato zdobione i wyposażone w oryginalne przedmioty z XVIII wieku, takie jak meble, piece, porcelanę, zegary czy obrazy.
Muzeum otwarte jest codziennie prócz wtorków, w godzinach 10.00-16.00, a w czwartki do 18.00. Poniedziałek jest dniem darmowego zwiedzania.
W sezonie letnim do 3.06 do 30.10.2023 muzeum będzie czynne codziennie od 10.00 do 18.00,a w poniedziałki od 12.00 do 18.00.
Ceny biletów:
Normalny 23 zł
Ulgowy 16 zł
Rodzinny 60 zł
Więcej informacji znajdziesz na stronie: https://muzeumgdansk.pl/wizyta-w-muzeum-gdanska/oddzialy/
12. Zabytki Gdańska - Dom Ferberów (ul. Długa 28)
Kamienica ta, zwana również „Adam i Ewa”, powstała już w roku 1560. Należała przez wiele lat do wpływowej gdańskiej rodziny Ferberów, z której wywodziło się m.in. 6 burmistrzów, 6 rajców i jeden biskup. Ostatni potomek tej rodziny zmarł w 1789 roku i potem przez wiele lat budynek był niezamieszkany.
Wiązało się to z lokalną legendą o Adamie i Ewie. Drzwi do kamienicy były bowiem ozdobione figurkami Adama i Ewy, których podejrzewano o diabelską moc. Nikt więc nie chciał tu mieszkać. Dopiero po modernizacji budynku i zdemontowaniu figur klątwa przestała ciążyć nad budynkiem.
Dziś kamienica w stylu renesansowym stoi w samym sercu Traktu Królewskiego i zachwyca swymi płaskorzeźbami i innymi dekoracjami. Liczne motywy roślinne, maski w postaci medalionów, popiersia oraz trzy herby (Polski, Prus Królewskich i Gdańska) umieszczone nad czwartą kondygnacją to główne ozdoby budynku. Bez wątpienia uwagę zwracają również posągi wieńczące fasadę
13. Zabytki Gdańska - Lwi Zamek (ul. Długa 35)
Lwi Zamek zdecydowanie góruje nad innymi kamienicami przy ulicy Długiej, ponieważ jest z nich najwyższy. Budynek wzniesiono w stylu renesansowym w 1569 wg projektu architekta Hansa Kramera, umieszczając dwie rzeźby lwa na głównym portalu.
W okresie największej świetności Gdańska odbywały się tu regularne spotkania w gronie najwybitniejszych uczonych i artystów. W roku 1636 w kamienicy mieszkał nawet sam król Władysław IV Waza.
Od roku 1984 kamienica była siedzibą Domu Rosyjskiego w Gdańsku, ale po ataku Rosji na Ukrainę w 2022 instytucja została wezwana przez władze miasta do natychmiastowego opuszczenia budynku.
Obecnie mieści się tu centrum artystyczne.
14. Zabytki Gdańska - Dom Schumannów (ul. Długa 45)
Różowa, renesansowa kamienica na rogu ulic Długiej i Ławniczej powstała w roku 1560 z inicjatywy Hansa Connerta, przedstawiciela bogatej, gdańskiej rodziny. W kolejnych latach wielokrotnie zmieniała swych właścicieli. Ponieważ najdłużej, bo prawie dwa wieki, mieszkała tu rodzina Schumannów, właśnie od nich pochodzi nazwa budynku.
Budynek znacznie zniszczony w trakcie II wojny światowej, został odbudowany dzięki staraniom gdańskich przewodników turystycznych z zachowaniem ozdobnych detali. Dziś z pewnością zachwyca licznymi ozdobami, figurami we wnękach oraz okazałym portalem.
Miejsce to jest doskonałym przykładem, jak piękne zabytki Gdańska dostosować do wymogów obecnej turystyki. Mieści się tu bowiem informacja turystyczna, siedziba PTTK oraz pokoje gościnne „Dom Schumannów”. Warto też zauważyć, że w tym punkcie kończy się ulica Długa i zaczyna Długi Targ.
15. Zabytki Gdańska - Królewskie kamienice (Długi Targ 1-4)
Cztery przepiękne kamienice stojące tuż obok „Domu Schumannów” (musimy tylko przejść przez ulicę Ławniczą), dokładnie na przeciwko Fontanny Neptuna, to tzw. kamienice królewskie. Polscy królowie bywali w nich wraz ze swoim dworem od roku 1623 (Zygmunt III Waza), aż do roku 1733 (Stanisław Leszczyński). Pomiędzy nimi nocowali tu też Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski i August II, co czyni z opisanych poniżej kamienic bardzo ważne zabytki Gdańska.
Kamienica Długi Targ 1 (na zdjęciu jasny budynek z prawej strony) – ten budynek w stylu klasycystycznym służył za kwaterę dla dam dworu.
Kamienica Długi Targ 2 – właściwa kwatera królewska, tu rezydowali władcy. Na szczycie budynku podziwiać możemy figurę Neptuna, władcy mórz. W czasie wizyty króla tutejsza sień zamieniała się w salę tronową.
W tym właśnie budynku w 1677 królowa Marysieńka urodziła królowi Janowi II Sobieskiemu syna, Aleksandra. Podobno królowa, znana ze swego histerycznego usposobienia, już tydzień przed porodem zarządziła w Gdańsku ciszę. Nie dzwoniły wówczas dzwony, zatrzymano zegar na ratuszu i ruch kołowy na okolicznych ulicach, by nic nie przeszkadzało królowej.
Przy okazji warto wspomnieć, że na terenie Głównego Miasta, przy Targu Drzewnym, podziwiać możemy pomnik króla Jana III Sobieskiego na koniu. Monument ten powstał już w XIX wieku. Pochodzi on ze Lwowa i został przekazany Polsce na początku lat 50. XX wieku. Początkowo stał w Wilanowie, a od 1965 stał się jednym z ciekawszych pomników w Gdańsku.
Kamienica Długi Targ 3 – podobno połączona była przejściem z kamienicą nr 2. Mieściła się tu królewska jadalnia i sala sądowa.
Kamienica Długi Targ 4 – była siedzibą królewskich medyków i dworzan.
Dlaczego w Gdańsku nie było królewskiej rezydencji?
Gdańszczanie od zawsze bardzo cenili sobie wolność i niezależność. Po uwolnieniu się spod władzy Krzyżaków szczególnie mocno unikali zbyt dużego wpływu sił zewnętrznych na miejską społeczność. W związku z tym byli bardzo nieufni i długo nie zamierzali wybudować królom polskim specjalnej rezydencji.
W końcu przyznali władcom leżący przy samej Motławie budynek Bramy Zielonej. Jednak królowie nigdy tam nie zamieszkali, ponieważ duży hałas i inne „atrakcje” portowego życia były dla nich zbyt uciążliwe. Natomiast opisane powyżej kamienice spełniały królewskie standardy i leżały w samym centrum Głównego Miasta.
16. Zabytki Gdańska - Długi Targ
Długi Targ to przedłużenie ulicy Długiej, a dawniej trakt kupiecki z placem targowym o owalnym kształcie. Tu mieszkali przez wieki najznamienitsi gdańszczanie, tworzący elitę miasta. Burmistrzowie, rajcy miejscy, bogaci kupcy właśnie w tym miejscu budowali swe przepiękne kamienice.
W XVI i XVII wieku na Długim Targu odbywała się giełda. Tuż obok podziwiać możemy Ratusz Głównego Miasta, Fontannę Neptuna czy Dwór Artusa, a więc najchętniej oglądane zabytki Gdańska.
17. Zabytki Gdańska - Ratusz Głównego Miasta
Wędrując Drogą Królewską, nie sposób od pierwszych chwil nie zauważyć budynku, który nad nią góruje. Nic dziwnego, ponieważ wysmukła wieża ratusza sięga ponad 80 m wzwyż. Przepiękny, gotycko-renesansowy obiekt to niewątpliwie najważniejsza ozdoba tego miejsca.
Historia ratusza w Gdańsku na Głównym Mieście
Początki ratusza w Gdański sięgają jeszcze średniowiecza, ponieważ ratusz w poprzedniej formie pojawił się w centrum Głównego Miasta już w XIV w. jako jednopiętrowy, murowany budynek. Dziś najstarsze fragmenty ratusza pochodzą z lat 1327-1336.
Ponieważ miasto prężnie się rozwijało i miało coraz więcej mieszkańców, niezbędne było rozbudowanie dotychczasowej siedziby lokalnych władz. Poza tym właśnie od początku XIV wieku Gdańsk trafił w ręce zakonu krzyżackiego. Pod wpływem rządów Krzyżaków zmieniono ustrój miasta z lubeckiego na chełmiński. W wyniku tych reform rozdzielono radę miejską i ławę miejską, a każda z tych instytucji musiała mieć swoją reprezentacyjną salę.
W latach 1379-1382 dokonano więc dużej rozbudowy, którą kontynuowano potem w XV i XVI wieku, po uwolnieniu się spod władzy Krzyżaków.
Połowa XVI wieku nie była dla ratusza szczęśliwa, konkretnie rok 1556 przyniósł ogromne straty. Pożar zniszczył częściowo konstrukcję ratusza i wyposażenie sali sądowej i w związku z tym konieczna była odbudowa, która trwała kilka lat.
W latach 1559-1560 zamontowano nowy hełm wieży, a w 1561 na jej iglicy umieszczono posąg ówczesnego króla, Zygmunta II Augusta, który stoi tam do dziś. Natomiast wewnątrz hełmu wieży zamontowano 14 dzwonów, czyli tzw. carillon., który od tego czasu wygrywał w mieście piękne melodie.
Warto również wspomnieć, że Gdańsk był już wtedy jednym z najważniejszych miast Rzeczypospolitej i wielu najwybitniejszych twórców tamtej epoki brało udział w upiększaniu wnętrz ratusza.
W budynku przez wieki rezydowali burmistrzowie, rada miejska, ławnicy sądowi, burgrabiowie (reprezentanci polskich władców) i wielu innych urzędników, dlatego potrzebne były dla nich wszystkich odpowiednio liczne i reprezentacyjne pomieszczenia.
Ratusz w XX wieku
Ratusz Głównego Miasta był siedzibą władz miejskich do 1921 roku. W czasie II wojny światowej budynek najbardziej ucierpiał w 1945 w trakcje bezpośredniego ostrzału miasta. Zniszczona została wieża i drewniane stropy, a cała konstrukcja budynku była mocno niestabilna i groziła zawaleniem Na szczęście ostatecznie podjęto decyzje o odbudowie, która trwała do roku 1952. Potem przeznaczono ratusz na cele muzealne, początkowo jako siedzibę Muzeum Pomorskiego w Gdańsku, a następnie Muzeum Historii Miasta Gdańska. Wówczas właśnie powróciły w stare mury zdeponowane w wielu różnych miejscach oryginalne, zabytkowe meble i sprzęty.
Co zobaczymy w Ratuszu Głównego Miasta?
Obecnie zwiedzanie ratusza warto zaplanować przynajmniej na godzinę, a jeśli zamierzamy również odwiedzić punkt widokowy na wieży, to na 1,5 godziny. Obecnie zwiedzanie odbywa się na czterech piętrach i trzeba się przygotować na pokonanie wielu schodów.
Już wejście do ratusza od ulicy Długiej w postaci dwubiegowych schodów z ozdobną balustradą zapowiada, że zwiedzać będziemy niezwykłe miejsce. Warto tu również zwrócić uwagę na herb miasta górujący nad schodami. Jednak prawdziwe wejście jest po lewo od schodów i z niego należy skorzystać.
Jednak zanim wejdziemy na teren mieszczącego się tu muzeum, zwróćmy uwagę na stojącą na chodniku makietę dawnego budynku Rady Miasta. Ratusz, bo o nim mowa, to z pewnością najważniejszy z zabytków Gdańska przy ulicy Długiej. Dlatego też obecne władze miasta postanowiły zapoznać z jego formą również osoby niewidome. W konsekwencji stworzono ten model, który poznać można za pomocą dotyku
Dalej kierujemy się do środka, gdzie na parterze znajduje się kasa. Możemy tu też skorzystać z szatni i toalety.
Główny oddział Muzeum Gdańska, mieszczący się w tym budynku, to przede wszystkim dwie bardzo ciekawe, pięknie zdobione sale i inne ozdobne wnętrza o unikatowym charakterze.
Sień
Sień, czyli reprezentacyjny korytarz w ratuszu zwraca uwagę przede wszystkim swymi krętymi, drewnianymi schodami. Niezwykle ciekawy jest również drewniany portal z drewna dębowego, ozdobiony herbami Gdańska i króla Jana III Sobieskiego.
Sala Biała (Wielka Sala Wety)
Sala ta, zwana również Wielką Salą Wety, to zdecydowanie najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie w ratuszu. Właśnie tutaj odbywały się audiencje królewskie, tu urzędowali przez wielki najwięksi oficjele i tu obradował niegdyś tzw. Sąd Wetowy, rozpatrujący sprawy policyjno- handlowe. Salę do dziś zdobią liczne portrety polskich władców oraz wielki marmurowy kominek. Niestety nie wszystkie elementy wystroju przetrwały zawirowania wojenne w 1945 roku, dlatego spora część wyposażenia to dzieło współczesnych artystów.
Sala Biała do dziś jest najbardziej reprezentacyjną salą konferencyjną w Gdańsku i wiele ważnych dla miasta wydarzeń odbywa się w jej pięknych wnętrzach.
Wielki Krzysztof
Jest to bardzo mała, lecz z pewnością niezwykle tajemnicza sala w gdańskim ratuszu. Jej posadzka w postaci niewielkich płytek i malowidła ścienne są oryginalne i pochodzą z XVI wieku.
Równie ciekawa jest funkcja, którą pełniło to niewielkie pomieszczenie. Do 1902 roku było tu przede wszystkim miejskie archiwum. Niewątpliwie od niego pochodzi oryginalna nazwa sali. Święty Krzysztof to bowiem nie tylko patron kierowców, ale również miejsc ukrytych i poszukiwaczy skarbów, za których można uznać archiwistów.
Sala Czerwona (Wielka Sala Rady)
Sala Czerwona to kolejne, bogato zdobione pomieszczenie podkreślające wysoką rangę miasta Gdańska. W Wielkiej Sali Rady, gdzie zachwyca czerwień tkaniny i inne elementy wystroju, odbywały się przez wieki posiedzenia rady miejskiej. Do dziś jest to jedna z najpiękniejszych sal w europejskich ratuszach.
Salę zdobią przede wszystkim liczne obrazy wybitych artystów pochodzenia niderlandzkiego. W ramach cyklu Cnoty Obywatelskie malarz Hans Vredemann stworzył mianowicie dla ratusza 7 dzieł o następujących tytułach: Sprawiedliwość, Mądrość, Pobożność, Zgoda, Wolność, Stałość, Sąd Ostateczny.
Natomiast sufit w tym pomieszczeniu zadziwia różnorodnością obrazów Izaaka van den Blocke. Najważniejszy z nich to przedstawiona na plafonie „Apoteoza Gdańska”, czyli obraz prezentujący stolicę Pomorza jako miasto idealne, wybrane, w którym ludzie żyją szczęśliwie i dostatnio.
Obawiając się zniszczenia cennych przedmiotów wyposażenia w roku 1942 wywieziono je poza granice Gdańska. Meble i inne sprzęty wróciły do Sali Czerwonej w roku 1970 i od tej pory możemy je znów podziwiać w Ratuszu Głównego Miasta.
Mała Sala Rady
Biorąc pod uwagę, że Salę Czerwoną trudno było ogrzać, powstało dla radców miejskich inne pomieszczenie do obrad w okresie zimowym. Obecnie Mała Sala Rady mieści kolekcję srebrnych naczyń.
Galeria Palowa
Galeria jest najstarszą częścią ratusza, a w jej piwnicach odkryto ślady lokalnego osadnictwa z X wieku. Mieściła się tu tzw. Komora Palowa, w której wcześniej pobierano opłaty od towarów przywożonych statkami do Gdańska z różnych stron świata. Obecnie galeria jest siedzibą wystaw czasowych.
Wieża widokowa w ratuszu
W okresie letnim, od początku maja do końca września, możemy wspiąć się na punkt widokowy w wieży ratusza. Taras, umieszczony na wysokości 50 m, jest czynny codziennie, jeżeli tylko pogoda nie spłata nam figla. W deszczowe lub bardzo wietrzne dni wieża jest nieczynna.
Po pokonaniu schodów cieszyć się możemy imponującym widokiem na Drogę Królewską, Bazylikę Mariacką i pozostałe zabytki Gdańska, a szczególnie Głównego Miasta.
Podsumowując warto też wspomnieć, że w wieży gdańskiego ratusza znajduje się niezwykły instrument – carillon, złożony z 37 dzwonów różnej wielkości. Zamontowano go w roku 2000, kontynuując dawną tradycję.
Tradycja carillonów w Gdańsku sięga XVI wieku. Dawniej służyły one Radzie Miasta do przekazywania najważniejszych informacji jak wybór, koronacja czy śmierć króla czy wybory Rady Miasta. Koncerty odbywały się oczywiście również z tak ważnej okazji jak rozpoczęcie i zakończenie jarmarku dominikańskiego. Instrument z XVI wieku dotrwał w wieży ratusza do roku 1945, a potem przez wiele lat wisiały tam atrapy dzwonów.
Obecnie koncerty carillonowe odbywają się w każdą sobotę w samo południe.
Godziny otwarcia:
Ratusz zwiedzimy codziennie (prócz wtorków) w godzinach 10.00 -16.00 , a w czwartki w godz.10.00 -18.00. Poniedziałek jest dniem darmowego wstępu.
W sezonie letnim, od 3.06.2023 do końca września, muzeum będzie czynne codziennie w godzinach 10.00-18.00 (w poniedziałki 12.00 -18.00)
Cennik biletów:
Normalny 23 zł
Ulgowy 16 zł
Rodzinny 60 zł
18. Zabytki Gdańska - Fontanna Neptuna
Stojąca przed Dworem Artusa na Długim Targu Fontanna Neptuna to niewątpliwie jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Gdańska.
Początkowo w tym miejscu znajdowała się jedna z miejskich studni. Jednak, gdy burmistrzem miasta został Bartłomiej Schachmann, wykształcony i obyty w zagranicznych podróżach gdańszczanin, postanowiono zmienić obiekt na bardziej reprezentacyjny.
Budowę, wg projektu znanego architekta i rzeźbiarza Abrahama van den Blocke, prowadzono w latach 1606- 1633. Warto zauważyć, że fontannę wybudowano jako przeznaczoną do oglądania ze wszystkich stron. Król mórz, Neptun zwrócony jest na niej przodem do królewskich kamienic i pochyla przed nimi głowę, oddając jakoby hołd polskim królom.
Skąd brano wodę do fontanny?
Woda do fontanny początkowo miała być sprowadzana z Potoku Siedleckiego, ale ciśnienie było zbyt małe. W związku z tym umieszczono zbiorniki wodne, dostarczające wodę do fontanny, na wyższych kondygnacjach ratusza. Uzupełnienie ich było jednak dość kłopotliwe, dlatego fontanna działała tylko w wybrane dni w roku. Zmieniło się to dopiero w XIX wieku po powstaniu miejskiego wodociągu.
W 1634 otoczono obiekt ozdobną, żelazną kratą, a w XVIII wieku ozdobiono go dodatkowymi elementami w stylu barokowym.
Warto wspomnieć, że w tamtym czasie fontanna była podobno kolorowa.
Podczas II wojny światowej uległa ona uszkodzeniu, a jej część wywieziono z miasta do wsi Parchowo. Na szczęście już w roku 1957 po odrestaurowaniu, znów zaczęła działać, przynosząc mieszkańcom Gdańska i turystom przyjemny chłód w czasie upałów.
19. Zabytki Gdańska - Dwór Artusa
W okresie średniowiecza żywa była celtycka legenda o królu Arturze. W nawiązaniu do niej w wielu miastach zaczęły powstawać tzw. Dwory Artusa, skupiające rycerzy z bogatych rodów.
Gdański Dwór Artusa po raz pierwszy wspomniany został około roku 1350. Powstał wówczas pierwotny podobno dwór na zamówienie Bractwa św. Jerzego.
Jednak znany nam do dziś budynek zbudowano ponad 100 lat później, w latach 1477 -1482, po pożarze tego pierwszego. W krótkim czasie wzniesiony na koszt miasta reprezentacyjny obiekt stał się siedzibą wielu bractw rycerskich i miejscem spotkań rycerskiej elity, w tym bogatych kupców. Dwór był dla nich centrum życia kulturalnego i rozrywkowego. Tu odbywały się muzyczne koncerty, występy artystyczne a nawet rozgrywki hazardowe, które oficjalnie były zakazane. Jednak warunkiem przynależności do bractwa i uczestnictwa w wydarzeniach we Dworze Artusa było szlacheckie pochodzenie.
Poza tym miejsce to służyło wymianie informacji i podawane tu były do publicznej wiadomości zarządzenia władz miejskich. Natomiast od XVI wieku odbywały się we dworze również otwarte rozprawy sądowe. Budynek przez wiele lat pełnił też rolę giełdy.
Dwór Artusa obecnie
Dziś Dwór Artusa połączony z sąsiednimi kamienicami jest jednym z oddziałów Muzeum Gdańska. Podziwiać możemy tu przede wszystkim dużą salę w stylu gotyckim oraz liczne ozdobne meble, obrazy, zbroje, rzeźby czy gobeliny. Ciekawym zabytkiem jest również piec o wysokości 11 metrów z obliczami europejskich władców. Naprzeciwko wejścia zapewne zauważymy płaskorzeźbę przedstawiającą św. Jerzego walczącego ze smokiem.
Godziny otwarcia muzeum w Dworze Artusa:
Dwór Artusa otwarty jest codziennie prócz wtorku od godziny 10.00 do 16.00 ( w czwartki do 18.00). Poniedziałek jest dniem darmowego wstępu.
W sezonie letnim odwiedzimy to miejsce codziennie od 10.00 do 18.00, a w poniedziałki od 12.00 do 18.00.
Cennik biletów:
Normalny 23 zł
Ulgowy 16 zł
Rodzinny 60 zł
20. Zabytki Gdańska - Nowy Dom Ławy (Sień Gdańska) – Długi Targ 43
Kamienica sąsiadująca bezpośrednio z Dworem Artusa powstała w XV wieku i do XVIII zamieszkiwana była przez bogate, gdańskie rody. Od roku 1709 budynek stał się domem ławy, czyli siedzibą sądów ławniczych. Fasada budynku nawiązuje do tej z 1712 roku, a na szczycie podziwiać możemy posąg sprawiedliwości.
Obecnie kamienica stanowi wraz z Dworem Artusa jeden z oddziałów Muzeum Gdańska. Wnętrza zawierają XVIII – wieczne wyposażenia m.in. barokową klatkę schodową, szafy i rzeźby.
21. Zabytki Gdańska - Złota Kamienica (Dom Steffensów) - Długi Targ 41 - 42
Budynek stojący w bliskim sąsiedztwie Dworu Artusa to bez wątpienia jedna z najpiękniejszych kamienic w Gdańsku. Powstała w latach 1609-1617 wg projektu znanego budowniczego A. van den Blocke jako niezwykle zdobna, renesansowa budowla. Zamówił ją dla siebie ówczesny burmistrz miasta, Johann Speymann. Potem budynek wielokrotnie zmieniał właściciela, ale najdłużej rezydował tu gdański ród Steffensów.
Do dziś złote zdobienia na jasnej elewacji zachwycają swym kunsztem. Poza tym podziwiać możemy na niej płaskorzeźby z głowami wodzów i władców oraz sceny batalistyczne.
Fasadę budynku wieńczą też cztery rzeźby prezentujące cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, męstwo i umiarkowanie. A nad nimi na samym szczycie wznosi się dumnie posąg bogini losu, Fortuny.
22. Zabytki Gdańska - Zielona Brama (Długi Targ 24)
W miejscu, w którym dziś znajduje się ta budowla, przy końcu Długiego Targu, wcześniej stała najstarsza brama w Gdańsku, czyli Brama Kogi. Była to tzw. brama wodna, czyli prowadząca w stronę wody, a konkretnie rzeki Motławy.
Po jej rozebraniu wzniesiono w latach 1568 – 1571 obecny budynek. Jako jego autorów wymienia się Regniera z Amsterdamu i Hansa Kramera z Drezna.
Ponieważ był to pierwszy gmach w Gdańsku w stylu manieryzmu niderlandzkiego, wybudowany z drobnej niderlandzkiej cegły, wzbudzał niemały zachwyt. Bogato zdobiona Brama Zielona posiadała na elewacji ponad 200 rzeźb i miała służyć jako gdańska rezydencja polskich królów, którzy tu jednak nigdy nie nocowali. Uważali bowiem, że bliskie położenie budynku w okolicy portu powoduje, iż jest w nim zbyt głośno i za wilgotno.
W tej sytuacji mieszczanie wykorzystywać zaczęli piękny, reprezentacyjny gmach z dużą, dobrze doświetloną salą bankietową do swoich celów. W XVII i XVIII w. odbywały się tu biesiady, festyny a czasem nawet przedstawienia teatralne. Natomiast w latach 1746 -1829 miało tu swą siedzibę Towarzystwo Przyrodnicze, a potem Zachodniopruskie Muzeum Prowincjonalne.
W XIX wieku dokonano przebudowy bramy, dodając trzecią kondygnację oraz czwarty przejazd.
Zielona Brama współcześnie
Co prawda w czasie II wojny światowej brama dość mocno ucierpiała, ale szybko dokonano jej odbudowy.
Dziś Zielona Brama to nie tylko jeden z zabytków Gdańska. Budynek gości przede wszystkim jeden z oddziałów Muzeum Narodowego w Gdańsku, w którym odbywają się regularnie wystawy czasowe. Poza tym ma tu swą siedzibę Gdańska Galeria Fotografii.
Muzeum otwarte jest od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00-17.00.
Cennik biletów:
Normalny 15 zł
Ulgowy 10 zł
Uczniowie i studenci do 26 r.ż. 1 zł
Rodzinny 20zł
23. Zabytki Gdańska - Bazylika Mariacka
Wędrując ulicami Głównego Miasta nie sposób nie zauważyć wychylającej się znad kamienic ogromnej, czworokątnej, gotyckiej wieży. Jest to jedna z kilku wież bazyliki. Bazylika Mariacka, a właściwie Bazylika Konkatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, mieszcząca się w pobliżu Drogi Królewskiej, to niewątpliwie najważniejszy kościół na całym Pomorzu. Majestatyczna budowla o ogromnych rozmiarach unosi się z dumą nad miastem i w związku z tym nazywana jest często „Koroną Gdańska”.
Forma architektoniczna kościoła
Bazylika, będąca jednym z najważniejszych zabytków Gdańska, wybudowana została w stylu gotyckim. Budynek powstał na planie nieregularnego krzyża, jako trójnawowy kościół halowy o równej wysokości wszystkich naw. Od pierwszego spojrzenia zwracają uwagę jego niesłychanie duże rozmiary. Ma on bowiem ponad 105 m długości i 66 m szerokości, a wieża dzwonna sięga 82 m. Jego olbrzymia kubatura powoduje, że jest to trzeci pod względem wielkości ceglany kościół na świecie.
Z zewnątrz charakterystyczne są bardzo wysokie, wysmukłe okna, dwie sygnaturki i 8 wieżyczek, a dodatkowo każda z tych wież ma swą własną nazwę.
Warto też zauważyć, że wnętrze kościoła otacza aż 31 kaplic.
Do wnętrza budowli prowadzi aż 7 wejść, ja zachęcam jednak, by skorzystać z tego po stronnie północnej (Brama Groblowa), pod umieszczonym na szczycie Zegarem Groblowym. Zegar ten stworzył H. Konnath w latach 1535-1637 na zamówienie mieszczan, którzy nie byli w stanie odczytać godziny z zegara na ratuszu. W ten sposób powstał czasomierz z olbrzymią tarczą o średnicy 5m. Zegar jest nie tylko duży, ale też bardzo ozdobny, należy więc do bardzo oryginalnych zabytków Gdańska. Na tarczy widzimy pozłacane gwiazdki, cyfry i wskazówki.
Po wejściu do świątyni od tej strony od razu mamy kontakt z najważniejszymi „skarbami” mieszczącymi się w jej wnętrzu.
Natomiast z drugiej strony, na południowej elewacji budynku, znajduje się drugi zegar – zegar słoneczny z 1533 roku.
Historia kościoła NMP w Gdańsku
• Początki kościoła
Decyzja o budowie reprezentacyjnego kościoła w obrębie Głównego Miasta w Gdańsku zapadła za czasów zakonu krzyżackiego. Zaraz po nadaniu tej części miasta przywilejów lokacyjnych na prawie chełmińskim potrzebna była nowa fara, czyli główny kościół parafialny.
Bazylikę wznoszono w latach 1346 -1361 jako kościół halowy, ale o mniejszych rozmiarach, co nie stanowiło spełnienia ambicji gdańszczan. Poza tym wieża ówczesnej świątyni była równa z dachem, gdyż Krzyżacy nie pozwalali, by jakikolwiek budynek w mieście był wyższy od wieży w ich zamku. Niestety mieszczanie, którzy teoretycznie sprawowali pieczę nad budową, musieli poddać się restrykcjom zakonu. Po zwycięstwie Polski pod Grunwaldem król Władysław Jagiełło przekazał patronat nad kościołem Radzie Miejskiej. Niestety Krzyżacy szybko się zemścili za hołd złożony polskiemu królowi i zamordowali w swym zamku dwóch gdańskich burmistrzów. Gdańszczanie oddali hołd włodarzom miasta i pochowali ich uroczyście w bazylice.
• Dalsze losy kościoła
W kolejnych wiekach, gdy tylko miasto pozbyło się swych krzyżackich ciemiężycieli, od razu rozbudowano kościół i podniesiono wieżę. Z pewnością miał to być symbol zwycięstwa Gdańska nad zakonem.
Dalsze losy świątyni też bywały burzliwe. W XVI wieku wyniku reformacji kościół trafił w ręce protestantów. Jednak do drugiej połowy XVII wieku proboszczami byli tu duchowni katoliccy wyznaczeni przez polskiego króla. Do tego momentu katolicy mieli w bazylice również swój własny ołtarz. Zmienił się to dopiero po oddaniu do użytku stojącej tuż obok Kaplicy Królewskiej, do której w 1681 przeniesiono msze katolickie.
W kolejnych latach, a szczególnie w XIX wieku budynek przeszedł cały szereg prac renowacyjnych i modernizacyjnych.
Warto zauważyć też, że aż do roku 1945 bazylika była świątynią protestancką.
• Kościół w XX wieku
Niestety w wyniku działań wojennych w 1945 kościół bardzo ucierpiał. Zerwany był dach w głównej wieży, wnętrze jej wypaliło się, spłonęły też mniejsze wieżyczki. Siedem dzwonów spadło z wieży i rozbiło się, dewastacji uległy też okna i bramy wejściowe do świątyni. Zapadający się dach na głównej części kościoła zniszczył dużą część sklepień i wyposażenia.
Po wojnie ruiny kościoła zabezpieczono i stosunkowo szybko zdecydowano o odbudowie tego największego z zabytków Gdańska. Dzięki temu wielkiemu przedsięwzięciu już w 1955 roku bazylikę poświęcono i oddano wiernym wyznania rzymskokatolickiego, którym służy po dziś dzień. W roku 1965 kościół zyskał godność bazyliki mniejszej, a w 1987 stał się konkatedrą.
Lata 2008 – 2020 przyniosły kompleksowy remont elewacji, dachu, wieży, witraży okiennych oraz posadzki.
Zabytkowe wnętrze bazyliki
Gdy wejdziemy do środka, spójrzmy najpierw górę na niezwykłe sklepienia na suficie. Na 26 ogromnych filarach wspierają się tu, zachwycające swym architektonicznym kunsztem, sklepienia gwiaździste i kryształowe.
We wnętrzu kościoła uwagę zwraca też od pierwszej chwili mnogość zabytków sztuki sakralnej z okresu gotyku, baroku i manieryzmu. Właściwie z każdej strony otaczają nas przepiękne ołtarze, obrazy, malowidła ścienne, rzeźby czy bogato zdobione grobowce. Nie sposób wymienić wszystkie z nich, ale postaram się przedstawić te najcenniejsze.
Szczególnie cenne dzieła sztuki sakralnej
- Ołtarz Koronacji Marii (ołtarz główny) wykonany w latach 1511-1517 przez Mistrza Michała z Augsburga
- Piękna Madonna Gdańska – rzeźba Marii z dzieciątkiem anonimowego artysty wykonana między rokiem 1410 a 1430
- Pieta wykonana ok. 1390 roku
- Rzeźba św. Jerzego walczącego ze smokiem
- Tablica dziesięciorga przykazań z 1480 r.
- Duży Ołtarz Ferberów z 1481 r.
- Zegar Astronomiczny wykonany w latach 1464 -1470 przez Hansa Düringera. Mistrz pracował nad tym dziełem prawie 7 lat. Pierwotnie zegar posiadał sześć mechanizmów i składał się z kalendarium, planetarium i teatru figur. Obecnie trwają prace nad ponownym przywróceniem zegara do działania.
- Baptysterium z chrzcielnicą z 1682 r.
- Rokokowa ambona z 1616 -1617 r. Bogato rzeźbiona i ozdobiona 4 scenami ze Starego Testamentu na korpusie oraz obrazami z Nowego Testamentu na balustradzie,
- Organy z 1629 r. Pochodzą one z kościoła św. Jana, gdyż oryginalne organy z bazyliki nie przetrwały do dziś.
- Nagrobek Bahrów wykonany w latach 1614-1620
- Tablica Jałmużnicza z 1607 r. Dawniej pod obrazem ulokowane były duże skarbonki na datki dla ubogich.
Warto wspomnieć również, że na ścianach i filarach podziwiać możemy liczne epitafia, niektóre w bardzo rozbudowanej formie. Natomiast podłoga w świątyni składa się sponad 400 płyt nagrobnych najznamienitszych gdańszczan.
Wieża
Jeżeli kondycja nam na to pozwoli, warto wybrać się na sam szczyt Bazyliki Mariackiej, by z wieży kościoła podziwiać niezwykły widok na miasto i okolicę. Aby dostać się na taras widokowy, musimy zakupić bilet w cenie 16 zł (normalny) lub 8 zł (ulgowy) i pokonać 409 schodów w górę. Wejście na wieżę znajduje się od ulicy Floriańskiej.
Godziny otwarcia wieży:
poniedziałek – czwartek 11.00 – 16.00
piątek – niedziela 10.00 – 18.00.
Wieża jest nieczynna podczas niesprzyjających warunków pogodowych (deszcz lub silny wiatr).
Zwiedzanie bazyliki
Zwiedzanie Bazyliki Mariackiej odbywa się za darmo.
W dni powszednie od godz. 8.00 do 17.30 (latem do 18.30)
W niedziele i święta od godz. 11.00 do 12.00 oraz od 13.00 do 17.30 (latem do 18.30)
Jeżeli mamy więcej czasu, warto rozważyć jeden z pokazów oferowanych w bazylice za darmo:
- Codziennie o godz. 11.57 – Pokaz teatru figur zegara astronomicznego
- Piątek, sobota, niedziela o godz. 11.30 pokaz filmowy „Skarby Bazyliki Mariackiej. Zegar Astronomiczny”, a o godz. 12.15 pokaz filmowy „Dzieje Kościoła Mariackiego”.
Więcej informacji o tym szczególnym miejscu wśród zabytków Gdańska znajdziesz bez wątpienia na stronie bazyliki: http://bazylikamariacka.gdansk.pl/bazylika/informacja-dla-turystow/
24. Zabytki Gdańska - Kaplica Królewska i Fontanna Czterech Kwartałów
Kaplica Królewska, która przycupnęła skromnie w pobliżu monumentalnej Bazyliki Mariackiej, jest niewątpliwie barokową perełką wśród renesansowych zabytków Gdańska w rejonie Głównego Miasta. Bez względu na pogodę jej pięknie zdobiona fasada od pierwszego spojrzenia przyciąga wzrok.
Wybudowana została w latach 1678-1681 jako tymczasowa kaplica dla wiernych wyznania katolickiego, po przejęciu Bazyliki Mariackiej przez protestantów. Fundusze na jej budowę pochodziły z testamentu jednego z prymasów, a współfundatorem był król Jan III Sobieski.
Kaplica o skromnym wnętrzu znajduje się na piętrze i jest dostępna przez portal boczny wyłącznie podczas rzadko odprawianych mszy okolicznościowych. Portal główny natomiast prowadzi na dziedziniec.
Fontanna
Naprzeciwko kaplicy znajduje się charakterystyczna Fontanna Czterech Kwartałów, nawiązująca swą nazwą do dawnego podziału Gdańska właśnie na 4 kwartały: Szeroki, Wysoki, Kogi i Rybacki. Z chodnika tryskają wodne strugi z 24 dyszy, które wieczorem są kolorowo podświetlane.
W upalne dni chłodna bryza od fontanny daje przyjemne ukojenie. Nie trzeba się nawet zastanawiać, dlaczego to miejsce uwielbiają dzieci. Kąpiel w kolorowych strumieniach to przecież tyle radości. Jeśli wybierasz się w tę okolicę z dzieckiem, warto pomyśleć o ubraniu na zmianę 🙂
Dodatkową atrakcją w tym miejscu są wylegujące się na rogach fontanny cztery lwy (symbol Gdańska) w różnych pozach. Być może muszą strzec kąpiących się w orzeźwiających strugach dzieci? Kto wie?
25. Zabytki Gdańska - Bazylika św. Mikołaja
Losy Bazyliki św. Mikołaja w Gdańsku są ściśle związane z losami zakonu dominikanów w tym mieście.
Pierwszy mały, romański kościół św. Mikołaja powstał w dawnym grodzie już około roku 1185. Miał służyć ludności, jak również przybywającym tu coraz częściej z dalekich stron kupcom i żeglarzom. Książę pomorski, Świętopełk II Wielki, przekazał świątynię w 1227 we władanie zakonowi dominikanów. W wyniku tego przy kościele powstał klasztor i w kolejnych latach przybywało do niego coraz więcej braci zakonnych.
Od papieża Aleksandra IV dominikanie uzyskali w 1260 roku prawo odpustu zupełnego na 4 sierpnia. Dzięki temu do miasta zaczęli z różnych stron ściągać pielgrzymi. Korzystając ze sprzyjających warunków, Rada Miasta rozpoczęła organizowanie jarmarku dominikańskiego, którego tradycja przetrwała do dziś.
Niestety dawny kościół św. Mikołaja został całkowicie zniszczony przez oddziały krzyżackie w 1308 roku.
Zabytki Gdańska - Ślady romańskiego kościoła w Hali Targowej
Historia tego kościoła pojawiła się niedawno ponownie w świadomości gdańszczan w związku z renowacją Hali Targowej Kupców Dominikańskich (Plac Dominikański). W trakcje badań archeologicznych w podziemiach hali odkryto ślady dawnego kościoła. Zostały one więc wyeksponowane w budynku i obecnie możemy je obejrzeć wraz z grafikami i opisami w hali na poziomie -1.
Warto przy okazji wspomnieć, że ciekawa architektonicznie hala to również jeden z zabytków Gdańska, tym razem z końca XIX wieku. Powstała ona w miejscu zniszczonego klasztoru i działa od 1896 do dziś. Po jej wybudowaniu zamknięto wszystkie inne targi uliczne, by wprowadzić w mieście ład. Kramy w budynku otwierano od poniedziałku do soboty w godzinach porannych i sprzedawano towary do wieczora. Dziś hala funkcjonuje od godz. 8.00 do 18.00.
Więcej na temat hali i jej historii przeczytasz tutaj: https://www.halatargowa.pl/historia
Zabytki Gdańska - Historia Bazyliki św. Mikołaja
Dzisiejsza bazylika św. Mikołaja, należy do zabytków Gdańska w obrębie Głównego Miasta. Powstała ona w 1348 roku w pobliżu dawnego kościoła, ale jednak w trochę innym miejscu.
Jest to trzynawowy budynek halowy, w stylu gotyckim, z charakterystyczną, ośmioboczną wieżą. W środku podziwiać możemy gwiaździste sklepienie i liczne zabytki sztuki sakralnej z okresu gotyku, renesansu i baroku.
W czasach kościół wielokrotnie plądrowano, niszczono jego wyposażenie a braci dominikanów wyganiano z przykościelnego klasztoru. Mając to na uwadze władze miasta w 1564 r. postanowiły oddać kościół wiernym wyznania protestanckiego, a skarbiec przejąć na potrzeby ratusza.
Na szczęście dla zakonu, kilka lat po tym wydarzeniu, w roku 1567 interwencję w tej sprawie podjął polski król, Zygmunt August. Na jego polecenie zwrócono wówczas kościół dominikanom i od tego momentu klasztor intensywnie się rozwijał. Do Gdańska przybywało coraz więcej zakonników, kwitło przyklasztorne życie intelektualne, a świątynia zyskała nowe wyposażenie w postaci ołtarza, stalli, ambony i organów.
Sytuacja kościoła św. Mikołaja w XIX i XX wieku
Sytuacja pogorszyła się gwałtownie na początku XIX wieku. Wtedy, w 1813 r., pod wpływem ostrzału miasta przez wojska rosyjsko – pruskie, klasztor spłonął, a jego ruiny wyburzono.
Potem, w 1834 roku, wszyscy dominikanie zostali zmuszeni przez władze pruskie do opuszczenia miasta, a budynek oddano na siedzibę lokalnej parafii katolickiej.
Nie wiadomo dokładnie, jakie siły sprawiły, że kościół św. Mikołaja nie został zniszczony w 1945 przez wkraczające do Gdańska wojska radzieckie. Jedni mówią, że patron kościoła, św. Mikołaj, jest szczególnie szanowany przez Rosjan, inni twierdzą, że ówczesny proboszcz przekupił żołnierzy zapasami alkoholu z przykościelnej piwniczki.
Tak, czy inaczej sytuacja ta była wyjątkowo korzystna dla życia religijnego w mieście. Krótko po zakończeniu walk w Gdańsku, w swej dawnej siedzibie, znów pojawili się dominikanie. Przyjechali oni głównie ze Lwowa i przywieźli ze sobą średniowieczną ikonę Matki boskiej Zwycięskiej, którą do dziś można podziwiać w kościele.
Podsumowując, warto dodać, że w podziemiach bazyliki znajdują się krypty, które udostępniane są do zwiedzania corocznie w czasie jarmarku dominikańskiego.
Więcej informacji na temat Bazyliki św. Mikołaja znajdziesz tutaj: https://gdansk.dominikanie.pl/klasztor/bazylika/
